Afrika’da enerji erişiminde eşitsizlik sürerken Sierra Leone’den kırsal güneş projesi hamlesi
Dünya nüfusunun yüzde 20’sine ev sahipliği yapan Afrika kıtası, bu yıl küresel çapta yapılması öngörülen 2,2 trilyon dolarlık temiz enerji yatırımlarının yalnızca yüzde 2’sine, yani yaklaşık 44 milyar dolarlık bir paya ulaşabilecek. Kıtada enerjiye erişim sorunu sürerken, Sierra Leone’den gelen 34 milyon avroluk güneş enerjisi projesi, Afrika’nın enerji dönüşümünde umut vadeden bir adım olarak öne çıkıyor.
Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) 2024 Dünya Enerji Yatırımları raporuna göre, Afrika’da temiz enerjiye yapılan yatırımlar artış gösterse de hâlâ ciddi oranda yetersiz. Bugün kıtada 600 milyon insan elektriksiz yaşarken, yaklaşık 1 milyar kişi ise temiz pişirme yakıtlarına ve teknolojilerine ulaşamıyor.
Özellikle Sahra Altı Afrika’da yatırımlar, bölgenin nüfus potansiyeline kıyasla oldukça düşük seviyelerde. Temiz pişirme çözümleri gibi temel hizmetler büyük ölçüde hibelerle ve kamu destekleriyle yürütülüyor. Ancak özel sektör, getiri potansiyelinin düşük olması nedeniyle bu alanlara mesafeli duruyor.
Buna karşın Sierra Leone, kırsal bölgelerde enerjiye erişimi artırmak amacıyla 34 milyon avroluk “Salone Off-grid Renewable Energy Acceleration Initiative” (SOGREA) adlı bir projeyi hayata geçirmeye hazırlanıyor. Avrupa Birliği (AB), Sierra Leone hükümeti ve Birleşmiş Milletler Proje Hizmetleri Ofisi (UNOPS) işbirliğiyle yürütülecek proje, 2027 yılına kadar 60 yerleşim yerinde toplam 5,2 MW’lık güneş enerjisi kapasitesine sahip mini şebekelerin kurulmasını öngörüyor. Bu sayede yaklaşık 25 bin hane ve 2 bin 800 işletmenin temiz ve kesintisiz elektrikle buluşturulması hedefleniyor.
Sierra Leone Cumhurbaşkanı Julius Maada Bio, projeyi “kapsayıcı kalkınma açısından bir dönüm noktası” olarak nitelendirdi ve enerjiye erişimin halk için temel bir ihtiyaç olduğunu vurguladı.
IEA verilerine göre, Afrika’daki toplam enerji yatırımlarının yüzde 70’i hâlâ fosil yakıtlara gidiyor. Kamu ve kalkınma finansmanı kaynaklı yatırımların azalmasıyla birlikte özel sektör adım atmakta temkinli davranıyor. Yüksek faiz oranları, döviz borçları ve ekonomik kırılganlıklar, projelerin fizibilitesini olumsuz etkiliyor. Nitekim Afrika’da bu yıl enerji yatırım harcamalarının yüzde 85’i yalnızca borç servisine ayrılmak zorunda kalıyor.
Bu tabloya rağmen Sierra Leone’nin güneş enerjisine dayalı kırsal kalkınma projesi, diğer Afrika ülkeleri için de yol gösterici bir örnek olabilir. Uzmanlar, temiz enerji yatırımlarının yalnızca büyük altyapı projelerine değil, aynı zamanda küçük ölçekli ve yerel çözümlere yönelmesi gerektiğini vurguluyor.